Alle goeds van de wereld en heel veel liefde
Op 13 september 2022 overleed mijn vader. Vijfentachtig jaar is hij geworden. Mijn vader was een bijzondere man. Kleurrijk, nogal aanwezig, openhartig en zeer hartelijk. Maar het was ook een man die moeiteloos door uiterlijkheden heen prikte. Hij vertelde je dan haarfijn, laat ik het gepassioneerd noemen, waar de schoen wrong. Dit alles gecombineerd met een heftig gevoel voor rechtvaardigheid en weinig consideratie met autoriteit en normen. Het leidde regelmatig tot situaties waar ik me als kind voor schaamde. Met enige regelmaat moest iemand het, liefst publiekelijk, ontgelden. Die werd dan in niet mis te verstane woorden verteld waar hij misstanden had geconstateerd. Ik schaamde me vaak diep als er weer zo’n theatervoorstelling aan kwam. Maar hij kwam er altijd mee weg. Hij kon mensen publiekelijk ter verantwoording roepen, hen in hun hemd zetten en dan ook nog respect winnen. Een gave die hij, zeker op latere leeftijd, had geslepen tot perfectie.
Toen ik jong was wou ik niet weten waarom hij het vermeende kwaad of de onverschilligheid daarvoor met zoveel vuur moest bestrijden. Een antwoord vond ik pas toen ik veel ouder was en er open voor stond om het te onderzoeken. In 2012 kwam ik in aanraking met het fenomeen opstellingen en deed ik een familieopstelling om ik iets van mijn functioneren uit te zoeken. In de opstelling werd mijn gezin van herkomst opgesteld. De begeleider overzag peinzend de opstelling en vroeg “zijn er dingen in de oorlog gebeurd?” Vroeger had ik wel eens iets gehoord omdat mijn vader op vier mei altijd naar de joodse begraafplaats ging, maar verder kwam het niet ter sprake. Ik vertelde het verhaal voor zover ik dat toen kende. De opstelling bracht zowel inzichten als nieuwe vragen.
Voorzichtig begon ik vragen te stellen aan mijn vader en hij begon te antwoorden. Mijn vader was een jongentje van net vijf jaar oud. Hij was dikke maatjes met een buurjongetje van dezelfde leeftijd. Iedere dag speelden ze met elkaar en regelmatig aten ze ‘s avonds of bij de ene of bij de andere ouders. Mijn vader was dolblij met het extra paar ouders en vooral met de broers en zussen die hij zelf, als enig kind, niet had. De dagen waren mooi … tot die ene dag midden in de zomer van 1942. ’s Ochtends was hij vroeg naar Micha gerend om weer samen te spelen. Maar toen hij daar aankwam stonden alle ramen open en wapperden de gordijnen onheilspellend uit de ramen. Een buurvrouw informeerde hem. Ga maar naar huis, met Micha ga je nooit meer spelen, ze zijn allemaal dood! Later moet er iemand aan een vijfjarig jongetje hebben proberen uit te leggen dat zijn geluk van een paar deuren verderop van het ‘verkeerde geloof’ waren, dat er geen plek meer voor hen op aarde was en dat ze daarom een einde aan hun leven hadden gemaakt.
De geest was uit de fles. Ik bleef vragen stellen en dingen opmerken. Langzaam werden de subtiele en minder subtiele invloeden van het familiedrama op het leven van mijn vader helder. Daarmee groeide mijn begrip voor mijn vader. Met het begrip voor mijn vader groeide ook mijn begrip voor zijn aandeel in mij en daarmee mijn zelfbegrip.
Gelukkig hebben we genoeg tijd met elkaar gehad om er openlijk over te spreken. Niet alleen samen, maar ook met familie en vrienden. Gesprekken die zeker hebben bijgedragen aan een verdieping van de relaties en de familieband. Afgelopen mei ging ik voor het eerst met mijn vader mee naar het graf op de joodse begraafplaats. Mijn zoon, die een grote verwantschap voelt met zijn opa, wou mee. En zo stonden we met drie generaties voor een graf in het volle bewustzijn dat we alle drie, ieder op onze eigen manier, bewogen zijn door een familiedrama van 80 jaar geleden. Effecten die we dragen met eerbied, respect en trots en die ons niet alleen als familie met elkaar verbinden, maar die ons ook verbinden met iets dat oneindig veel groter is.
Het leven zit wonderlijk in elkaar, en hoe meer dat besef groeit, hoe meer ik mij verwonder. In die verwondering deel ik mijn vaders laatste woorden, waarvan ik weet dat ze gericht zijn aan eenieder die ze wil verstaan ongeacht gezindte, kleur, geslacht, geaardheid, afkomst of aanzien.
“Ik wens jullie alle goeds van de wereld en heel veel liefde.” Klaas Jouke Roeda
Sorry, het is niet mogelijk om te reageren.